|
En eski güreşçi millet Türkler kabul edilmektedir. M.Ö.4. y.y.'dan beri Türklerin güreş yaptılkarı bilinmektedir.Orta Asyadan itibaren bütün Türk Vatanlarında ve her seviyedeki Türk Halkı arasınada saraylardan,otağlardan, köylere,yaylalara kadar her yerde sevilmiş,tutulmuş ve yapılagelmiş bir spordur.Yani güreş Türklerin ATASPORUDUR.İlkbahar aylarında doğanın canlanışını kutlamak amacıyla yapılan kutlamalarda,evlenme merasimlerinde ve zafer şölenlerinde hep güreş müsabakaları yapılır,güreşsiz bir tarz eğlence,eksik ve yarım sayılırdı. Hala bazı festival,panayır eğlencesi gibi neşeli vesilelerle güreş müsabakaları ile değerlendirmek gelenektir. Binicilik ve atıcılık ile birlikte Türk gençliğinin eğitiminde temel sayılmıştır.Bir zamanlar Avrupalılara “Türk gibi kuvvetli” atasözünü söyleten önemli sebeplerden biri Türk güreşidir.İslamiyet'te de güreş makbul sporlardandır.Hz Hasmza “Pehlivanların piri” sayılır.
Osmanlı Devletinde her dönemde güreşe büyük önem verilmiştir.Padişahlar bizzat güreşle ilgilenmiş ve güreşçileri himaye etmişlerdir.Sultan 4.Murat ve Sultan Abdülaziz bizzat güreş yaparak bu spora ehemmiyet verdiklerini göstermişlerdir.Kuruluş devrinden itibaren Domaniç'te muntazam güreş müsabakaları düzenlenmiş ve kazananlar Ertuğrul Gazi,Osman Gazi ve Arhan Gazi tarafından ödüllendirilmiştir. Kayı boyu Karakeçili aşiretinin, Hayme Ana ve oğlu Ertuğrul gazi . ...... .”güreşler milli bir gelenek ve eğlence olarak devam etmiştir ”(1)
Domaniç Yağlı Pehliva Güreşlerinin başlangıç tarihi 1360 olarak kabul edilmektedir.Bu güreşler Osmanlıdan günümüze kadar kesintisiz olarak yapılagelmiştir.”Güreş” diğer şenliklerle beraber Kayı Boyu Karakeçili aşiretinin yaylalara (Domaniç'e ) çıkışı olan nisan ve mayıs aylarında; kışlaka (Aydın ve Söğüt'e) dönüşü eylül ve ekim aylarında Çarşamba Yaylasında yapılırdı.Hayme Ana bir yayla dönüşünde Çarşamba Yaylasında vefat edince eylül,ekim aylarında şenlikler sadece “Hayme Anayı Anma Şenlikleri” şeklinde uygulanmış,diğer etkinlikler (güreşe yönelik) daha ön plana çıkmıştır .(2)
Zamanla Kayı Boyu Karakeçili Aşireti nüfusunu artmasıyla paralel olarak Domaniç arazisine yayılıp yerleşim alanları kurulmasıyla düğün merasimi,zafer şöleni gibi yapılan her türlü kutlamalarda Çarşamba Yaylasını dışında da Alaturka denşilen kuru ve yağlı Türk güreşleri çimenliklerde ve kuru toprak üzerinde ,meydanlarda ve harman yerlerinde ve diğer yaylalarda da yapılagelmiştir. Ama yine de her yaylaya çıkışın ve her kışlaka dönüşün belirli bir gününde Domaniç ve havalisindeki bütün Kayı Boyu ve diğer Türk Boyları Çarşamba Yaylasında toplanır etkinliklerde “güreşlerin de olduğu” kutlamalar yapılırdı.Daha sonra güreş müsabakaları Asar/Hisar Köy Domaniç arazisinin merkezi konumuna gelince “tarihi Domaniç Güreşleri” Osman Gazi'nin doğduğu mekan olarak bilinen “Ebe Çamlığında” Mayıs ayında yapılmaya başlandı.
Kuruluş devrinin ilk yıllarında Domaniç'te geleneksel Türk güreşi olarak bütün Türk dünyasında bilinen ve geçerli en eski ve yaygın Türk güreş stili olan “Karakucak/Aba Güreşi” yapılırdı.Güreşçilerin üstlerine yaptıkları şimdiki (Judo benzeri) aba güreşi,esas karakteri karakucak olmakla beraber kıyafet dışında mahallere göre değişen ufak tefek kaide farklılıkları da vardı.Domaniç'te daha çok pehlivanların “pırpıt” denilen keçi kılından yapılma, kısa paçalı dar pantolonlar giyilerek ve müsabakaların başında buları ıslatıp tutulmaz hale getirilerek yaptıkları “pırpır güreşi” denilen güreşler yapılırdı.Ayrıca güreşlerin şalvar (aralı don-efe donu) giyerek yaptıkları ve müsabaka sonrasında şalvardan da tutabildikleri karakucak güreşlerinde “şalvar güreşi” denilen güreşler yapılırdı.Osmanlı Devletinin Yükselme döneminde itibaren Domaniç'te Karakucak/Aba güreşlerinden “Pırpıt ve Şalvar Güreşleri” nin yerini “Yağlı Güreşler aldı”.Kuruluş dönemi en önemli pehlivanlarında biri Ertuğrul Gazinin silah arkadaşlarından “Gazi Pehlivan Bey”dir.Mücadele ve askeri eğitim aracı olarak yapılan güreş,Ertuğrul Gazinin silah arkadaşları Akça Koca,Konur Alp,Hasan Alp,Samsa Çavuş,biraderi Süleyman Çavuş, Oğuz Alp, Turgut Alp, Gazi Abdurrahman, Aktimur(Akbaş), Mahmut Alp, Kara Mürsel, Kara Tekin, Targal, Saltuk Alp, Karaoğlan, Karateke, Balabancık, oğlu Gazi Bahadır,Hasan Bahadır,Azı Çavuş,Kara Ali Çavuş,Taz Ali,Ece Bey,Gazi Pehlüvan,Gündüz Bey,Sarıbatu Bey,Gazi Murat Bey,Saruca Bey,Gazi Firuz Bey vs. tarafından büyük önem verilen kutlama ve şenliklerde Çarşamba Yaylasında güreş müsabakaları yapmışlardır. (3)
Osmanlılar zamanında Domaniç'in birçok yerleşim biriminde “güreş tekkelerinin” kurulduğu bunların başlarında “Şeyh” denilen eski ve ünlü pehlivanların görev aldığı rivayet edilmektedir .(4) İlk güreş tekkesinin Orhan Gazi zamanında (1326-1360) açıldığı muhakkaktır. (5) Nitekim Domaniç Güreşlerinin ilk başlama tarihi de Orhan Gazi zamanını (1360) olarak kabul edilmektedir.
Hicri 1284 yılında Hayme Ana Şenliklerinin (Sultan Abdülhamit döneminde) tekrar başlamasıyla,Domaniç Yağlı Pehlivan Güreşlerinde de canlılık görülmüştür.1960 yılında ilçenin Kaymakamlık olmasıyla Kaymakamlık organizasyonuyla güreşler yürütülmüştür. 27 Mayıs 1960 ihtilalinden önce Çarşamba köyünde yapılan güreşler,ihtilalden sonra Domaniç'e getirilmiş ve Domaniç Ebe Çamlığında yapılagelmiştir. Domaniç Kaymakamlığı organizasyonuyla gerçekleştirilen güreşlere Domaniç Belediyesi ve Domaniç Spor Kulübü de büyük oranda katkı sağlamaktadır.
Domaniçten Domurköylü Halil SERT gibi büyük pehlivanlar yetişmiştir. Bu pehlivanlar Domaniç haricinde Balıkesir,Bursa,Adapazarı gibi civar yerlerde yapılan güreşlerde baş pehlivan olmuşlardır.
Domaniç ve havalisinde güreşlerin yapılacağı gün davullar vurulurdu. Başta Domaniç Güreş Ağası olamak üzere cazgır ve pehlivanlar heybeli bir kotej halinde Domaniç ve havalisinde dolaşırdı.Sonra pir ve üstad sayılan pehlivanların mezarları ziyaret edilirdi. Birlikte cuma namazına giderlerdi. Öğleden sonra da davul ve zurna eşliğinde güreşler başlardı. Ekseri sevilen ve sayılan emekli bir pehlivan olan cazgır,bir koçu seyirciler arasında dolaştırarak açık artırmaya koyardı. Koç en çok artıranın üzerinde kalır ve o kimse gelecek yılın “Domaniç Güreş Ağası” seçilmiş olurdu. Ağa gelecek seneki müsabakaları düzenler,organizasyonun maddi külfetini karşılayan kişi olurdu.Bu kişiler umumiyetle yörenin tanınmış ve varlıklı kişilerinden olurdu. Cazgır yüksek sesle pehlivanları överek hünerlerini,tehlikeli oyunlarını sayıp dökerek yüksek sesle seyircilere takdim ederdi. Peşinden mutad duasını okur,salavat getirir,pehivanları meydana sürerek güreşleri başlatırdı. Peşrev,toprak selamlaması,topuk elleme ve helalleşme tokası,temenna,el ense tutuşup sağa sola el sallama,sağ ayak ve baldırlara dokunup eli başa götürerek rakibini yüceltme ve “senin ayak tozun benim başımın üstüne” anlamında tevazu gösterme hareketinden sonra asıl güreş başlardı. Süre sınırlaması yoktu. Güreş yenişene kadar devam ederdi. Çiftler ne kadar çok olursa olsun hep birlikte meydana çıkar ve güreşirlerdi. Yenilenler çıkar,yenen yeniden tutuşurdu. Güreş bir çift kalıncaya kadar sürerdi. Buna “kıran kırana” denirdi. Yenişmeler sonunda yenen önde yenilen yanında “parsa” toplanırdı. Başa çıkanlar yağlanmadan önce parsa toplarlardı. Müsabakaların sonucu ne olursa olsun genç yaşlının,çırak üstadın elini öbürü de onun alnını öper;akranlar birbirinin sırtlarını sıvazlardı. Geleneğin terbiyesi buydu. Güreşler bittikten sonra davul zurna önde, pehlivanlar arkada sokaklardan,meydanlardan kurula kurula geçerek hep birlikte Ebe Çamlığı altındaki tarihi hamama gitmek te Domaniç güreş merasiminin son adetiydi.
“Domaniç Yağlı Pehlivan Güreşleri” organizasyonu bu sporun öz kültürümüz etle kemik misali ayrılmaz bir parça olduğunu gösterir.
Türk güreşinin diğer spor dalları arasında yenidan eski güç ve seviyesine ulaştırılması, bugün milli bir temennidir.
Hazırlayan:Ramazan ÖNDER/Öğretmen Hanımçeşme İ.Ö.O.(Domaniç Tarihi Araştırmaları Üyesi)
KAYNAKÇA
1.Domaniç ve Tavşanlı'nın Türk Kimliği/Ahmet URFALI
2.Domaniç Tarihi Kuruluş Devri Mülahazaları/Numan ÖZAY.-Öz Domaniç Gazetesi 242. Sayı.
3.Yöremizde Osmanlı İzleri/Hasan EFE.sayfa 42.
4.Hayme Ana/Ahmet URFALI
5.Osmanlı Devletinde Spor/Atıf KAHRAMAN.—Ankara:Kültür Bak.Yayınları,1995. 189. Sayfa.
|
